ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ, ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

          Η δύναμη των λέξεων αλλά και των εικόνων που συνοδεύουν τη ζωή μας σ΄ έναν αέναο κύκλο επαναλήψεων είναι πάντα εντυπωσιακή και καθοριστική για τον τρόπο συμπεριφοράς μας και το ήθος μας. 

          Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε σ΄ ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου οι  λέξεις και η φωνή των κανόνων, των επικρίσεων και των γονεϊκών συμβουλών μπορεί να δημιουργήσουν μια ισόβια φυλακή συνηθειών. Στο επίπεδο της ευρύτερης κοινωνίας με έναν επαναληπτικό-συγκεκριμένο λόγο δημιουργούμε την κουλτούρα μας. Είναι η ταυτότητά μας    που μας κάνει να ξεχωρίζουμε από τις άλλες κοινωνίες, συνάμα όμως μας εγκλωβίζει και μας υποδουλώνει, μας στερεί τη δυνατότητα να  δοκιμάζουμε διαφορετικά πράγματα, να πειραματιζόμαστε και να κάνουμε λάθη, να αναθεωρούμε και να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες.

          Υπό αυτές τις συνθήκες γεννιούνται πολλαπλά  ερωτήματα για το νόημα της ύπαρξής μας και το ήθος μας: Αναλαμβάνουμε εμείς τις ευθύνες μας ή αποδίδουμε σε εξωτερικούς παράγοντες τις φαντασιώσεις μας; Μπορούμε ν΄ αντικρίσουμε κατάματα τις απώλειες και να υποστούμε την οδύνη τους; Αφιερώνουμε χρόνο για να προβληματιστούμε και να αναθεωρήσουμε τις σχέσεις μας ή πλέουμε ανερμάτιστοι στ΄ αβαθή των επαναλήψεων; Πώς θα διαγράψουμε ψυχικά το αντικείμενο που χάσαμε ώστε να συνεχίσει η ζωή στο δρόμο του μέλλοντος;   Μήπως οι ναρκισσιστικές αντιστάσεις μάς επιτρέπουν να βγούμε στον κόσμο  μόνο μέσα από άπειρους κύκλους επανάληψης του καταναλωτισμού   για να προβάλουμε το «έχειν» και όχι το «είναι» μας;

          Είναι γεγονός ότι οι μάζες  δε θυμούνται και επαναλαμβάνουν. Αφαιρούν από τα άτομα τη δυνατότητα αυτονομίας τους με αποτέλεσμα κανένας να μην έχει αρμοδιότητα και προσωπική ευθύνη. Συμπεριφέρονται σαν αγέλη και κινούνται σε επαναληπτικά πρότυπα μαζικής ψυχολογίας, δίχως ελπίδα εμβάθυνσης, κριτικής σκέψης και προσπάθειας απεγκλωβισμού .

Τα ΜΜΕ στα δελτία ειδήσεων, στις καμπάνιες του μάρκετιγκ και στις πάσης φύσεως προπαγανδιστικές εκπομπές του κεφαλαιοκρατικού συστήματος φροντίζουν με επιστημονικό τρόπο να μας πείσουν ότι επαναλαμβάνοντας το φαύλο κύκλο των κοινωνικών διακρίσεων και των προτύπων της πλαστικής απόλαυσης μπορούμε να είμαστε ηθικοί και πετυχημένοι. Παρόμοια επιφανειακή αντιμετώπιση της ζωής διακρίνουμε και στο περιεχόμενο και τον τρόπο της εκπαίδευσης, στο εθιμοτυπικό των επετειακών γιορταστικών εκδηλώσεων, των θρησκευτικών εορτών,  της χριστιανικής λατρείας …παντού επαναλήψεις του ίδιου μοτίβου, της ίδιας παραδοσιακής αξιακής κλίμακας.

          Ο άνθρωπος φαίνεται ανελεύθερος, εγκλωβισμένος στα πρέπει του πρώτου πυρήνα της κοινωνικής ζωής, της οικογένειας, που ενδεχομένως του ταιριάζουν και λόγω των κληρονομικών καταβολών και του δημιουργούν τάσεις. Επιπρόσθετα, η ανάγκη για μίμηση και ταύτιση με τα αγαπημένα του πρόσωπα , καθώς κι εκείνη της επιβολής των αξιών και των προτιμήσεών του στους άλλους , οδηγεί σε     διαιώνιση του ιδίου status.

          Παρόλο που ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός  στηρίχτηκε στην προχριστιανική ελληνική δημοκρατία των Αθηνών και αργότερα στα διδάγματα του χριστιανισμού, εντούτοις στην πράξη τα εφαρμόζει και τα βιώνει ανεστραμμένα. Στις οικογένειες, η διάκριση και οι συγκρούσεις των φύλων και η βίαιη ή αδιάφορη διαπαιδαγώγηση των παιδιών , εξακολουθεί να είναι νοσηρό γνώρισμα . Φασίζουσες συμπεριφορές στο οικογενειακό περιβάλλον απλώνουν τις ρίζες τους στην κοινωνία και στα θεσμικά της όργανα. Στα καφενεία από τη φωνή των γερόντων ακούγεται ακόμα η φράση «Ο έλληνας θέλει βούρδουλα» κι οι χρυσαυγίτες το ακούνε από τα παιδικά τους χρόνια  μέσα και έξω από το σπίτι, μόνο που άρχισαν να το εφαρμόζουν πρώτα  στους μετανάστες…

          Η καλλιέργεια της ψυχολογίας του φόβου, αντί του δέους και της αγάπης προς το Θεό και τους ανθρώπους από το διαστρεβλωμένο χριστιανισμό (αλλά και από όλες τις θρησκείες) , οι ποικίλοι δογματισμοί στο χώρο της αριστεράς που επαναλαμβάνονται για δεκαετίες αποτελούν τροχοπέδη για οποιαδήποτε αλλαγή, κακοποιούν τις συνειδήσεις και αφήνουν χώρο για σκληρότερες μορφές αήθους κοινωνικού και πολιτικού βίου .

          Η χαρά της ζωής δεν πετά πάνω από τις ράγες της τρελής κούρσας των καθορισμένων δρομολογίων που διανύουν τα ίδια μουντά τοπία. Η αφύπνιση και η συνειδητοποίηση των αδιεξόδων γίνεται μόνο μέσα από την απόκτηση γνώσεων (όχι των συνηθισμένων και των συγκεχυμένων), που θα δίνουν τη δυνατότητα  στον άνθρωπο να καταλάβει ότι  με  την κριτική σκέψη μπορεί να αγωνιστεί για να βελτιώσει τους όρους της ατομικής και κοινωνικής ελευθερίας του. Αυτή η δυνατότητα της κριτικής σκέψης καλλιεργείται κυρίως στο δημόσιο σχολείο που θα πρέπει να είναι κατάλληλα στελεχωμένο και ανανεωμένο, ανάλογα με τις απαιτήσεις των καιρών. Οι σημερινές πολιτικές επιλογές συρρίκνωσης σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού και περιεχομένου σπουδών ευνοεί την τεχνοκρατία σε όλους τους τομείς της ζωής. Και στους τεχνοκράτες σπανίζει το ήθος με ανθρώπινη χροιά.

 Ας φανταστούμε το μέλλον σαν το συναπάντημα των βουλήσεων των ανθρώπων που έμαθαν να αποδέχονται τους άλλους με τις ιδιαιτερότητές τους για να μπορούν να τους συγχωρούν, αλλά παράλληλα αγωνιούν και παλεύουν για περισσότερη δημοκρατία στην οικογένεια, στην εκπαίδευση και στην παγκόσμια κοινότητα. Τότε μόνον η επανάληψη γεννά χρηστά ήθη και αποκτά η ζωή νόημα ύπαρξης.

Παύλος Φουρνογεράκης

Ζάκυνθος 29-0-2013